Açık Kaynak Lisansları Nelerdir?



Açık kaynak lisansları, genelde bir yazılım ürününün, kaynak kodlarının tekrar kullanımının, dağıtımının, ticari olarak değerlendirilmesinin, modifiye edilmesinin vb. hangi şartlar altında yapılabileceğini, madde madde açıklayan yapılardır. Bu sayede bir fikri ürünün kullanılması için, geliştiricinin özel izni aranmaz. Geliştiriciler daha baştan bir lisanslama yaparak bu koşulları paylaşırlar.

Bilindiği üzere yazılım sektörü, her alanda oldukça etkili ve gerekli bir alt yapıdır. Geliştiriciler kendi kodlarını yazmanın yanında söz konusu lisanslar ile sağlanmış açık kaynak kodlarından da faydanalanabilirler. Bu yaklaşım, verimlilik açısından son derece mantıklıdır. Zira bir yazılım modülünün geliştirildikten sonra, belli şartlar altında paylaşılması diğer geliştiriciler açısından kolaylık sağlar. Ayrıca bu kültürde spesifik bir konu etrafında sürekli yeni topluluklar oluşur. Bir geliştirici katkı yaparak başkalarına fayda sağlayabileceği gibi zamanı geldiğinde kritik bir problemi çözmek için kendi de fayda görebilir.  Yazılım ürünü, sonuçta elle tutulabilir bir şey değildir. Ancak tekrar kullanım için oldukça elverişlidir. Bir başkasının yazdığı kodlar, tekrar kullanılarak yeni ürünler ortaya çıkarılabilir. Başta da belirtildiği üzere tekrar kullanım sırasında hangi şartların sağlanması gerektiği ise açık kaynak lisansları tarafından belirlenir.

Popüler olarak kullanılan bazı açık kaynak lisansları aşağıdadır:
  • GNU GPL
  • GNU LGPL
  • BSD 3-Clause
  • BSD 2-Clause (FreeBSD)
  • MIT License
  • Apache License 2.0
  • Creative Commons
Genel resime baktığınız zaman ise 100'e yakın lisans çeşidi vardır. Ancak bunların kimisi çok spesifik alanlardadır veya tekrar kullanılamaz şekildedir. Bir diğer alternatifte başka bir lisans tarafından yeri alınmış olmasıdır. Bir fikir vermesi açısından, yukarıda sıralanan lisanslara dair, özet açıklamalar aşağıda verilmiştir.

GNU GPL / LGPL

GPL, yani genel kamu kullanımı lisansında, kaynak kodların kopyalanması hakkında herhangi bir limit yoktur. İstediğiniz yere istediğiniz kadar kopyalayabilirsiniz. Kodları harici bellek, indirme linki veya kağıt üzerine basılmış şekilde, yani istediğiniz şekilde dağıtabilirsiniz. Kodları satabilirsiniz, ancak karşı tarafa GNU GPL kapsamında başka bir kaynaktan ücretsiz indirilebileceği bildirilmelidir. Buradaki temel nokta, eğer bir ücret talep ediyorsanız nedenini açıklamanız gerektiğidir.

Elde ettiğiniz kodlar üzerinde herhangi bir değişiklik yapabilirsiniz. Buradaki tek şart, projenizi yine GNU GPL lisansı ile lisanslandırmanızdır. Dikkat edilmesi gereken, kaynak kod ve derlenmiş kod arasındaki farktır. Her ikisi için farklı şartlar bulunmaktadır. Ayrıca, kaynak kodlar içine yerleştirilen açıklama satırlarında da bazı gereklilikler bulunmaktadır.

LGPL, yani kısıtlanmış GPL ise, daha az hak tanır. Bu çeşit lisanslama, daha çok açık kaynak lisansları almayan projelerin kullanmasına uygundur. Çünkü yukarıda bahsedildiği gibi, GPL lisanslı yazılım kullanan bir projenin, yine GPL lisansı ile dağıtılması gerekmektedir. Dolayısı ile özel mülküyet hakkı bir bakıma ortadan kalkmaktadır. LGPL lisansı ile bu şart ortadan kaldırılmış olur.

BSD Açık Kaynak Lisansları

BSD lisansı ücretsiz yazılım lisansları arasında yer alır. Benzerlerine kıyasla daha az kısıtlama barındırır. BSD lisansının önemli iki versiyonu vardır:
  1. Yenilenmiş BSD 3-Clause lisansı (The New BSD License / The New Modified BSD License)
  2. Basitleştirilmiş BSD 2-Clause lisansı (The Simplified BSD License / FreeBSD License)

Her iki lisansın da, OSI (Open Source Initiative) tarafından, açık kaynak lisansları arasında sayılması kabul edilmiştir.

Özetle BSD 3-clause, lisansın telif hakları ve feragatnameleri korunduğu sürece, her hangi bir neden ile sınırsız bir şekilde dağıtıma izin verir. Ancak kilit noktası, eğer birisi başka bir kişinin yazdığı kodları alıp, kendi ihtiyaçları doğrultusunda değiştirirse, ilk başta kodları edindiği şahsı atıf olarak kullanamaz. BSD 2-clause (FreeBSD) lisansında ise bu şart yoktur.

MIT License

MIT lisansı, belki de popüler açık kaynak lisansları arasında en çok kullanılanı ve en kısa olanıdır. Maddeleri, benzerlerine nazaran daha geniş kapsamlı ve ucu açıktır. Basit olarak ifade edilirse, bu lisans tipinde, yazılımı istediğiniz şekilde kullanabilir, kopyalayabilir ve değiştirebilirsiniz. Başka bir proje içerisinde kullanabilirsiniz. Yazılımınızı bu lisans ile ücretsiz verebildiğiniz gibi, ücret de talep edebilirsiniz. Dağıtım yapma ile ilgili herhangi bir şart da bulunmamaktadır. Bu lisans bulunduğu sürece, kodlar ile isteyen istediğini yapabilir.

Apache License 2.0

Apache lisansı, hem telif hakkı hem de patent konularında kullanılabilir. Zira bazı lisanslar sadece telif haklarına uygulanabilmektedir.

Apache lisansı ile elde edilen hakların, yenilenmesine gerek yoktur. Kullanım süresi sınırsızdır. Yazılım üzerindeki haklar sadece bir ülke için alınmış bile olsa, otomatik olarak diğer ülkelerde de elde edilmiş olur. Kullanımı ücretsizdir. Ön ödeme, kullanım başına ödeme veya diğer hiçbir şekilde lisans kullanım bedeli bulunmaz. Bu lisans alınmış bir yazılım için, hiç bir kimse kodların kullanımını yasaklayamaz. Bu genelde, GitHub gibi ortak geliştirme platformlarında, bir projenin çatallandırılması sonucu, başka bir kişi tarafından yeni bir proje oluşturulduğu durumlarda ortaya çıkabilir. Bir diğer bakış açısıyla denilebilir ki, eğer bu lisans altında yapılmış herhangi bir projeyi, patent ihlali nedeni ile dava ederseniz, sizin lisansınız iptal olur. Ancak bu husus sadece patentli çalışmalarda geçerlidir.

Kodların dağıtımında belli şartlar bulunmaktadır. Esas olarak kodların yazılmasında emeği geçenlere ve lisansı elinde bulunduranlara atıfta bulunulması gerekmektedir.

Creative Commons

Creative Commons (CC) diye adlandırılan lisans çeşitleri, aslında açık kaynak lisansları arasında pek sayılmazlar. Yukarıda bahsedilen yazılım lisanslarının aksine, genelde tasarım projelerinde kullanılır. Her biri, çeşitli haklara değinen farklı opsiyonları vardır. Ancak temel noktalar aşağıdaki gibidir.

  • Atıf (attribution - by): Ürünün kullanımı sırasında, yazara ya da tasarımcıya atıfta bulunulmalıdır. Bu şartla, proje değiştirilebilir, dağıtılabilir, kopyalanabilir veya diğer bir şekilde kullanılabilir.
  • Benzer paylaşım (sharealike - sa): Söz konusu proje ya da tasarım, modifiye edilebilir ve dağıtılabilir. Ancak yine CC lisansı ile yapılmalıdır.
  • Ticari kullanılamaz (non commercial - nc): Lisansa konu olan proje ya da tasarım değiştirilebilir ancak ticari olamaz.
  • Türetilemez (no derivatives - nd): Lisanslanmış ürünü kopyalayabilirsiniz ve dağıtımını yapabilirsiniz. Fakat, orjinal içeriğe dayanarak her hangi yeni bir proje üretemezsiniz. Projeyi modifiye edemezsiniz.
Bu sayılan özellikler her bir CC lisansında bulunmaz. İhtiyaca göre proje sahipleri, çeşitli özellikleri seçebilirler.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Artık Malzemelerden Kalemlik Yapımı

Resim
Lafa kek üzerinden giriş yapalım. Diyelim ki canın browni kek çekti, gittin bakkaldan ya da marketten aldın. Reklamlardaki gibi gece yarısı bir kucak dolusu toplamak yerine, 9 lu paket şeklinde satılan ambalajı tercih ettin. Daha pratik olduğu için olabilir. Hazır markete gitmişken de evde kağıt havlu stoğunun bittiğini hatırladın. Ama not almadın. Çünkü masanın üzerinde bir kalemlik yoktu. Kalemlerin evin herhangi bir köşesinde olabilir :) Demek ki bir browni uğruna insan sokağa çıkabiliyormuş. Hadi çıktın aldın geldin eve, bir güzel de yedin. Ağzını da kağıt havlu ile sildin. Peki sonra? Bu kadar kaloriden sonra bir şey üretmek lazım değil mi? Kağıt havlu rulolarından kalemlik yapmak Basit bir proje, belki küçük arkadaşlarımızın el becerilerini geliştirmek için uygulanabilir. Kullanılan malzemeler üç adet kağıt havlu rulosu, bir adet 9'lu browni kek ambalajı, bu ambalajın sığabileceği artık bir kutu ve tabii ki şampiyonumuz sıcak silikon tabancası. Benim şans...
Read more »

Epoksi İle Buzdolabı İçin Magnet Yapımı

Resim
Buzdolabı şüphesiz yiyeceklerimiz için vazgeçilmez yerleden birtanesidir. Ancak çok önemli bir diğer özelliği de metal kapağıdır. Neden mi? Çünkü kullanımda olup da tamamen boş bir buzdolabı kapağı görmedim ben daha. En azından üzerinde yakınlardaki bir pizzacının, halı yıkamacının ya da bir taksi durağının telefonunun olduğu bir magnet yapıştırılmıştır. Şahsen ben severim bu tip ufak detayları. Bazı magnetlerde ise ziyaret ettiğimiz yerlerin hatıralarını yaşatmaya çalışırız. Bir de epoksi reçine dünyası var. Çeşitli renk ve desenlere sahip objelerin veyahut kaplamaların üretilebildiği hoş bir uğraş. Burada epoksi ve sertleştirici karışımının nasıl yapıldığına ve uygulandığına değinmeyeceğim. Sadece epoksi ile buzdolabı magneti yapmak için basit bir fikir paylaşmak istiyorum. Nereden esti derseniz, ŞOK marketten bulduğum bir silikon kurabiye kalıbı bu fikri üretmeme sebep oldu. Üzerinde çeşitli hayvan figürlerinin olduğu çok güzel mavi renkli bir kalıp. Bütün figürler aynı...
Read more »

Evde Pratik Cam Şişe Kesme Yöntemi

Resim
Görsel: Jacek Reszko Cam şişe bir ambalaj çeşidi olarak hayatımızda önemli bir yer tutar, gerek sağlıklı olmaları ve gerekse estetik bir görünüme sahip olmaları cam şişeleri neredeyse vazgeçilmez yapmaktadır. Peki kullandıktan sonra çöpe atmak yerine cam şişeleri başka amaçlar için kullanabilir miyiz? Bu sorunun yanıtı evet olacaktır. İnternet üzerinde eminim aydınlatma, dekorasyon, saksı vb. bir çok örnek ile karşılaşmışsınızdır. Eğer henüz böyle bir uygulama ile karşılaşmadıysanız aşağıda birkaç çalışma görebilirsiniz. Abajür Mumluk Dekorasyon Peki evde kendimiz bu şekilde düzgün bir kesme işlemini nasıl yapabiliriz. Aslında denenmiş bir çok teknik mevcut. Ortak nokta ise cam kesme kalemi ile düz bir şekilde şişe üzerinde çizik oluşturabilmek. Daha sonra çizik kısım ısıtılıyor. Isıtma işleminden sonra ise buzlu su içeren bir kaba daldırılıyor. Sonuç olarak çizik vasıtası ile oluşturulan hat boyunca şişe kırılıyor. İlk etapta oluşturulan çizgi düz olduğu ...
Read more »